Að kaupa eða selja fyrirtæki er stór ákvörðun sem getur haft mikil áhrif á fjármál, rekstur og framtíðarhorfur fyrirtækisins og eiganda þess. Ferlið getur verið flókið og krefst bæði vandaðs undirbúnings og góðs skilnings á lagalegum, skattalegum og rekstrarlegum þáttum. Í þessari grein förum við yfir helstu skrefin í kaupum og sölu fyrirtækja á Íslandi.
1. Undirbúningur fyrir sölu fyrirtækis
Hvað þarf að hafa í huga þegar þú selur fyrirtæki?
Til að tryggja sanngjarnt söluverð er nauðsynlegt að framkvæma ítarlegt verðmat á fyrirtækinu. Það felur í sér:
- Greiningu á efnahagsreikningi – eignum, skuldum og handbæru fé.
- Tekjugreiningu – sala og framtíðarhorfur.
- Kostnaðargreiningu – hver er kostnaður við reksturinn til framtíðar.
- Markaðsstöðu – hvernig stendur fyrirtækið sig miðað við samkeppnisaðila?
- Viðskiptasambönd og skuldbindingar – langtímasamningar og staða lána
- Allt ofangreint þarf ráðgjafinn að nota til þess að verðmeta félagið.
Lögfræðileg og skattaleg atriði
Mikilvægt er að tryggja að allir lagalegir og skattalegir þættir séu í lagi áður en fyrirtæki er sett á sölu:
- Hreinsa upp skuldir og deilur – óleyst mál geta haft neikvæð áhrif á söluverð.
- Tryggja að öll skjöl séu í lagi – hlutafélagaskráning, viðskiptasamningar, starfsmannasamningar og starfsleyfi.
- Skattalegar skuldbindingar – greining á skattalegum áhrifum sölunnar.
2. Að finna rétta kaupandann
Leiðir til að finna kaupanda:
- Notkun fyrirtækjaráðgjafa – sérhæfðir ráðgjafar aðstoða við að finna réttan kaupanda.
- Á að markaðssetja fyrirtækið til einstakra aðila eða á að fara í söluferli?
- Markaðssetning – auglýsing á viðskiptamiðlum og í netkerfum.
- Beint samband – tengslanet getur skipt sköpum í að finna áhugasama aðila.
Trúnaður í söluferlinu
Þegar fyrirtæki er til sölu er mikilvægt að upplýsingaöryggi sé tryggt. Gerð trúnaðarsamninga (NDA) við mögulega kaupendur kemur í veg fyrir að viðkvæmar upplýsingar komist í rangar hendur. Notkun öruggra gagnaherbergja.
3. Samningaviðræður og gerð kaupsamnings
Viðræður um verð og skilmála
Þegar kaupandi hefur verið fundinn hefjast samningaviðræður um verð, greiðsluskilmála og önnur atriði. Þá er gott að hafa unnið vandað verðmat (sjá 1 hér að ofan).
4. Ferlið við kaup á fyrirtæki
Rannsókn kaupanda (áreiðanleikakönnun)
Áður en kaupsamningur er gerður þarf kaupandi að framkvæma áreiðanleikakönnun, sem felur í sér:
- Greiningu á fjármálum fyrirtækisins – tekjur, skuldir, rekstrarkostnað og skatta.
- Lögfræðilega yfirferð – tryggja að engin lagaleg álitamál séu til staðar.
- Athugun á viðskiptavild og markaðsstöðu.
- Ef um stærri fyrirtæki er að ræða er oft þörf á samþykki Samkeppniseftirlitsins á kaupunum. Það getur tekið allt frá mánuði eða lengur að fá slíkt samþykki.
5. Eftir sölu – Hvað tekur við?
Fyrir seljanda:
- Skattalegt uppgjör og greiðsla söluhagnaðar.
- Hugsanlegur ráðgjafasamningur við nýja eigendur.
- Skipulagning næstu skrefa, t.d. ný viðskiptaáform eða eftirlaun.
Fyrir kaupanda:
- Ef um sameiningu er að ræða er mikilvægt að kaupandi hugi vel að því að ná því besta úr báðum félögum með því að nýta sölustyrk beggja félaga og draga úr heildarkostnaði, sérstaklega kostnaði við tvöfalda yfirbyggingu.
- Viðhalda og styrkja viðskiptasambönd.
- Mögulegar breytingar á stefnu og skipulagi fyrirtækisins.
Niðurstaða
Að kaupa eða selja fyrirtæki á Íslandi er stór ákvörðun sem krefst ítarlegrar greiningar, góðs undirbúnings og faglegs stuðnings. Með réttum skrefum og ráðgjöf getur þú tryggt að viðskiptin gangi snurðulaust fyrir sig og að þú fáir sem mest út úr ferlinu.